گیاهان کم مصرف آب
توضیحات:
-
به نام خدا
در سالهاي اخير اصطلاحات زيادي در زمينه ي طراحي محيط و منظر و مديريت آن با صرفه ي آبي شکل گرفته اند که روي اصولي مانند استفاده از گياهان بومي و سازگار ، بکار گيري روشهاي آبياري بهينه و ديگر راه و روشهاي صرفه جويي در آب تاکيد داشته اند. يکي از اولين ديدگاه هاي مفهومي اي که براي رسميت دادن به اين اصول و مباني بوجود آمد “منظرسازي کم نياز به آب” يا همان “زيرسکيپينگ” است.
منظر سازي کم نياز به آب(زريسکيپينگ) واژه ايست براي بيان نوعي از منظرسازي که منجر به حفظ آب و صرفه جويي در مصرف آن مي شود.يکي از کاملترين تعاريفي که براي منظرسازي کم نياز به آب بيان شده است تعريفي است که “سازمان آب منطقه اي دنور”بيان مي کند: “مفهوم و راهکاري در منظرسازي که نيازمند آب کمتري در بخش پوشش گياهي بوده و همخوان و سازگار با اقليم و خاک منطقه باشد” .
بطور کلي و مختصر بايد گفت که اين گونه مناظر هيچ ارتباطي با فضاهاي سبز خشک يا “فضاهاي سبز بدون نياز به نگهداري” ندارد. همچنين “زريسکيپ” يک روش منظرسازي يا طراحي باغ نيست بلکه يک مفهوم و فلسفه در طراحي و راهکار براي حفظ منابع آب مي باشد که مي تواند در هر روشي از منظرسازي بکار گرفته شود. منظرسازي کم نياز به آب شامل تکنيک ها يي مي شود که چه در برنامه ريزي و مديريت و چه در عمل و اجرا و نگهداري ، موجب کاهش مصرف آب مورد نياز آبياري منظر و حفظ ذخاير آب ميشود .
بنا به نظر سازمان حفاظت محيط زيست ايالات متحده، منظرسازي با صرفه آبي اهداف متعددي را در عرصه ي اقتصادي و زيست محيطي دنبال مي کند که از جمله ي اين اهداف مي توان به موارد زير اشاره کرد(EPA, n.d):
-
کاهش مصرف آب مورد نياز منظر و کاهش هزينه هاي وابسته به آن
-
صرفه جويي در مصرف منابع و حفظ زيست گاه هاي طبيعي
-
کاهش مصرف انرژي و طبعا کاهش آلودگي هوا و آب و خاک
-
کاهش هزينه هاي مربوط به گرمايش و سرمايش ساختمان ها از طريق جانمايي صحيح و دقيق گياهان در منظر
-
کاهش رواناب حاصل از بارندگي و آبياري
-
کاهش مصرف کود و مواد شيميايي (استفاده از گياهان مناسب و سازگار با يک منطقه و بکارگيري برنامه ريزي و طراحي مناسب براي منظر، علاوه بر کاهش مصرف آب، باعث کاهش مصرف کود ها و سموم شيميايي نيز مي شود. در اين حالت علاوه بر کاهش هزينه هاي مربوط به اين مواد، ميزان آبشويي و نفوذ اين مواد در سفره هاي آب زيرزميني و خاک نيز کاهش مي يابد).
-
کاهش زمان و هزينه هاي مربوط به نگهداري منظر
اصول هفت گانه زيراسکيپينگ
ناپف، اصول هفت گانه ي منظر سازي کم نياز به آب را بر طبق تعاريف سازمان آب منطقه اي دنور اينگونه بيان مي کند:
-
در نظرگيري برنامه ريزي و طراحي جامع از ابتداي کار
-
سودمندي و محدود كردن مناطق چمنکاري را از نظر اندازه، شکل و گونه هاي گياهي چمن بکاربرده شده به گونه اي طراحي کنيد که قابل مديريت بوده و در عمل کاربردي و سودمند باشد.
-
گونه هاي گياهي سازگار و مناسب بکار ببريد و فضاي سبز را مطابق با نياز آبي گياهان زون بندي کنيد.
-
خاک محوطه را از طريق اضافه کردن مواد آلي مانند کمپوست و کود حيواني اصلاح کنيد.
-
از مالچ ها ( مانند خرده چوب) استفاده کنيد.
-
آبياري کارآمد : اين کار از طريق طراحي مناسب سيستم آبياري(شامل لوله هاي خرطومي و تجهيزات) و بکاربردن ميزان آب مناسب در زمان مناسب ميسر مي شود.
-
نگهداري مناسب منظر: از طريق کوتاه کردن چمن ها، هرس و کوددهي صحيح و….
مدیریت منابع آب
از آنجاییکه ايران نيز از نظر اقليم جزو مناطق خشک و نيمه خشک دنيا محسوب ميشود اين موضوع، هم از نظر تامين آب مورد نياز و هم از نظر مديريت رواناب ها مورد توجه قرار گرفته است.اگر از ديدگاه علمي به مساله ي حفاظت آب بنگريم، بررسي نياز آبي گياهان و مقدار آبي که مصرف مي کنند، داراي اهمييت بسيار زيادي است.بسياري اشتباها معتقدند که تنها با استفاده از آبياري زياد و پرهزينه، کوددهي زياد و استفاده از حشره کش هاست که مي توان باغ هاي فاخر و چمنزارهاي زيبا را به وجود آورد. در حالي که با استفاده از منظرسازي با صرفه ي آبي نيز مي توان باغهاي چشمگيرو منظر هاي زيبايي را بوجود آورد که بدون آلوده کردن محيط زيست، باعث محافظت از آن و صرفه جويي در مصرف آب نيز شود.بايد توجه داشت که همه ي گياهان بومي نيز لزوما مقاوم به شرايط خشکي نيستند. البته گياهان بومي هر منطقه بيش از ديگر گياهان به شرايط نامطلوب احتمالي آن منطقه نظير رطوبت کم، نور زياد آفتاب، دماي زياد تابستان، خاک ضعيف و يخبندان هاي زمستاني آشنا هستند.
استفاده از آب های بازیافتی در فضاي سبز، مي تواند راهکار مهمي براي کمک به تقويت منابع آب شرب باشد. يکي از مطالعات صورت گرفته در اين زمينه (Sharvelle et al. (2009) به نقل از Wright Water Engineers, Inc, 2009 ) بيان مي دارد که استفاده از آب هاي بازيافتي مي تواند حدود 30 درصد نياز آبياري فضاهاي سبز مناطق مسکوني متداول را برطرف کند. شارول همچنين معتقد است که با ترويج منظرسازي کم نياز به آب(زريسکيپينگ) اين ميزان در بعضي مناطق مي تواند به 100 % نيز افزايش پيدا کند
البته ارزش و اهميت اين صرفه جويي ها زماني بيشتر مطرح و مشخص مي شود که بدانيم زريسکيپينگ، در صورت طراحي، اجرا و مديريت صحيح ميتواند بيشتر از 50 درصد، مصرف آب فضاي سبز را نسبت به منظرهاي معمولي کاهش دهد.
مزایای طراحی و اجرای یک طرح کاشت مناسب:
-
صرفه جويي در مصرف منابع و حفظ زيست گاه هاي طبيعي
-
کاهش مصرف انرژي و طبعا کاهش آلودگي هوا و آب و خاک
-
کاهش هزينه هاي مربوط به گرمايش و سرمايش ساختمان ها از طريق جانمايي صحيح و دقيق گياهان در منظر
-
کاهش رواناب حاصل از بارندگي و آبياري
-
کاهش مصرف کود و مواد شيميايي (استفاده از گياهان مناسب و سازگار با يک منطقه و بکارگيري برنامه ريزي و طراحي مناسب براي منظر، علاوه بر کاهش مصرف آب، باعث کاهش مصرف کود ها و سموم شيميايي نيز مي شود. در اين حالت علاوه بر کاهش هزينه هاي مربوط به اين مواد، ميزان آبشويي و نفوذ اين مواد در سفره هاي آب زيرزميني و خاک نيز کاهش مي يابد
-
کاهش زمان و هزينه هاي مربوط به نگهداري منظر)
به عنوان جمع بندي مي توان بيان کرد که “زريسکيپ” اشاره به فضاي سبز و منظري دارد که نياز به آبياري تکميلي کمتري نسبت به منظرهاي متداول دارد. اين نوع منظر هيچ ارتباطي با فضاهاي سبز خشک و لم يزرع و يا “فضاهاي سبز بدون نياز به نگهداري” ندارد. در واقع مانند منظرهاي سنتي(متداول)، يک منظر زريسکيپ شده ممکن است به گونه اي طراحي شود که نياز به مراقبت کمتر و يا بعکس نيازمند نگهداري مکرر و منظم باشد. نکته ي مهم اينجاست “زيراسکيپينگ” مي تواند با هر سليقه اي سازگاري پيدا کند ! همچنين ” زريسکيپ ” يک روش منظرسازي يا طراحي باغ نيست بلکه يک مفهوم و راهکار براي حفظ منابع آب مي باشد که مي تواند در هر روشي از منظرسازي بکار گرفته شود، از منظرهاي سنتي انگليسي و ژاپني گرفته تا فضاهاي سبز واقع در جنوب غرب امريکا و ديگر موارد ! اين مناظر ممکن است رسمي بوده و يا ظاهري طبيعي و ارگانيک داشته باشند.
برخی از گونه های درختی و درختچه ای با نیاز آبی کم و مناسب با شرایط اقلیمی کشور:
1سنجد
2لیلکی
3بلوط
4اقاقیا
5چنار
6غان
7زبان گنجشک
8بید
9برگ نو
برخی از گیاهان مقاوم در برابر خشکسالی و مناسب با شرایط اقلیمی کشور:
1 گل عقربی
2 پلاس مورچه
3 سالسولا
4 گز
5 عقربان
6 اشک
7 قیچ
8 ازمک
9 برازیل
10گل ماهور
11 پده
12 پنج انگشتی
13 بادام کوهی
-